Profilaktyka logopedyczna
ROZWÓJ MOWY DZIECKA
Mowa dziecka 2,5 - letnich
1. Pojawia się jakość wypowiedzi, zdania krótkie
2. Opowiada o zdarzeniach „tu i teraz”
3. Potrafi mówić i słuchać prowadząc rozmowę
4. Zna ok. 1000 słów
5. Zanim osiągnie 3 r.ż osoby spoza najbliższej rodziny powinny w większości wypadków zrozumieć malucha, który jeszcze myli głoski
Mowa dzieci 3 - letnich
1. Pojawiają się kilkuwyrazowe zdania
2. Nadal pojawia się wiele agramatyzmów
3. "Myśli głośno" mówiąc także do siebie
4. W trudnych wyrazach może opuszczać głoski, zamieniać ich kolejność lub zastępować innymi, np. zupa miodowa, klaktol
5. Prawidłowo wymawia samogłoski ustne : a, o, i, u, e, y oraz nosowe ą, ę
6. Głoski s, z, c, dz oraz sz, ż, cz, dż mogą być zastępowane przez ś, ź, ć, dź
7. Głoska r może być zastępowana przez l lub j
8. W tym okresie zaledwie 2,9 % dzieci mówi poprawnie pod względem artykulacyjnym
9. Wymawia prawidłowo wszystkie samogłoski oraz spółgłoski :p, b, m ( pi, bi, mi ), f, w ( fi, wi ), t, d, n, ń, l ( li ), ś, ź, ć, dź, k, g ( ki, gi ) ch, j, ł
Mowa dzieci 4 - letnich
1. Rozumie i wykonuje nasze polecenia, także te, które zawierają przyimki: na, pod, za, obok, itp.. Potrafi mówić o przyszłości i przeszłości
3. Pojawia się zaciekawienie poprawnością językową
4. Wymawia prawidłowo głoski s, z, c, dz ( nie powinny być one wymawiane z językiem między zębami )
5. Głoska r może być jeszcze wymawiana jako l
6. W tym okresie ok. 5% dzieci mówi poprawnie pod względem dźwiękowym
Mowa dzieci 5 - letnich
1. Wypowiedzi są wielozdaniowe, uwzględnia w nich kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo – skutkowe
2. Głoski sz, ż, cz, dż oraz r są już wymawiane prawidłowo chociaż w mowie spontanicznej mogą być jeszcze zamieniane odpowiednio na s, z, c, dz oraz l
3. Obserwuje się fakty hiperpoprawności np. głoska r jest wymawiana także tam, gdzie należałoby artykułować głoskę l ( krór, rustro, rew )
Mowa dzieci 6 - letnich
1. Wymowa powinna być prawidłowa pod względem artykulacyjnym
2. Czasami mogą być problemy przy spontanicznym wymawianiu sz, ż, cz, dż oraz r
3. U około 30% dzieci w tym wieku występują zaburzenia i opóźnienia rozwoju mowy
Na prawidłowy rozwój narządów artykulacyjnych wpływa:
- karmienie piersią do około roku,
- w czasie snu poziomo ułożony kręgosłup z lekko uniesioną głową,
- prawie pionowa pozycja ciała w trakcie karmienia sztucznego,
- wczesna nauka picia z kubeczka.
Dzieci starsze, które posiadają już zęby mogą ćwiczyć mięśnie artykulacyjne poprzez jedzenie twardych pokarmów: surowa marchewka, jabłko, skórka chleba.
Co powinno niepokoić rodziców niemowlęcia:
- gdy niemowlę śpi oraz czuwa z otwartą buzią,
- gdy często trzyma język na zewnątrz jamy ustnej,
- gdy czubek języka ma kształt serduszka (świadczy to o skróconym wędzidełku podjęzykowym),
- ma 2 miesiące i nie budzi się przy głośnych dźwiękach,
- ma 3, 4 miesiące i nie reaguje na bodźce dźwiękowe,
- ma 6 miesięcy i nie gaworzy (to znaczy nie wypowiada ciągów sylab mamama, dadada),
- skończyło rok i nie pojawiło się ani jedno słowo znaczące, wypowiedziane przez dziecko świadomie.
Co należy robić, aby wspomagać rozwój mowy dziecka?
1. Należy jak najwięcej mówić do dziecka, wykorzystywać każdą okazję, aby opisywać słowami to, co robimy bądź oglądamy (jest to tzw. „kąpiel słowna”),
2.Wypowiedzi kierowane do dziecka powinny być poprawne pod względem językowym; należy unikać zdrobnień, mówić wyraźnie i wolno, używać krótkich zdań; nowe słowo, które chcemy wprowadzić należy powtarzać wielokrotnie, w różnych kontekstach,
3. Należy wspólnie oglądać i czytać książeczki o różnej tematyce np. zwierzęta, warzywa, owoce, kolory, życie na wsi i w mieście i zachęcać dziecko do nazywania obrazków,
4. Należy opowiadać i czytać bajki,
5.Można recytować wierszyki, rymowanki, wyliczanki i włączać w zabawę gesty, ruchy, taniec – aby dla dziecka była to ciekawa rozrywka,
6, Można wspólnie oglądać telewizję (okazjonalnie) i rozmawiać na temat wydarzeń na ekranie,
7. Można wspólnie oglądać fotografie rodzinne i omawiać je (ćwiczymy w ten sposób zaimki: ja, ty, on, ona...),
8. Można śpiewać z dzieckiem (jest to ćwiczenie językowe, rytmiczne),
9.Można wspólnie rysować, mówiąc przy tym co kreślimy oraz zachęcając dziecko do wypowiedzi podczas rysowania,
10.Należy wprowadzać zabawy dźwiękonaśladowcze; naśladować odgłosy zwierząt (np. kot – miau, pies – hau, kura – ko ko), pojazdów – (auto – bum bum, erka – i-u),
11.Należy odpowiadać na pytania dziecka cierpliwie i wyczerpująco.
PROFILAKTYKA LOGOPEDYCZNA-WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW
Dobra jakość dostarczanych wzorców językowych, odpowiednie zachowania językowe dorosłych, np.: unikanie zdrobnień spieszczeń, nie zmuszanie do powtarzania trudnych dla dziecka wyrazów, nie zmuszanie do powtarzania wyrazów z głoskami dla dziecka trudnych artykulacyjnie, jak np. z [r], to gwarancja stwarzania przez najbliższe środowisko wychowawcze dziecka sprzyjającej atmosfery jego rozwoju mowy. Świadome stymulowanie mowy dziecka powinno zawierać poniższe działania rodziców i opiekunów.
- Słuchanie jest pierwszym etapem rozwoju mowy dziecka
Dziecko najpierw słyszy a dopiero później mówi. W związku z tym dobra jakość dostarczanych wzorców językowych i odpowiednie zachowania językowe są pierwszym etapem terapii logopedycznej.
Podejmuje próby powtarzania dźwięków. Powtarza głoski, z czasem sylaby, wyrazy, wyrażenia, zdania. Ćwiczy pamięć słuchową, poznaje melodię, rytm, intonację mowy. Osiąga pierwsze sukcesy artykulacyjne, co motywuje go do mówienia.
- Dostarczanie wzorców językowych podczas zabaw z dzieckiem to zaspakajanie potrzeb edukacyjnych i emocjonalnych dziecka a także budowanie więzi rodzinnych. Kierujemy się przy tym poniższymi zasadami.
Mówimy do dziecka wolno, prostymi wyrażeniami i prostymi zdaniami.
Mówiąc patrzymy na dziecko a dziecko obserwuje pracę naszych narządów artykulacyjnych (języka, warg, żuchwy).
- Mówiąc modulujemy głos.
Organizujemy zabawy z wypowiadaniem krótkich wierszyków rytmicznych ( ?Hop, hop jedzie chłop??, Idzie kominiarz po drabinie?? itp.) .
Oglądamy ilustracje książek dla dzieci, nazywając wszystkie możliwe dźwięki ( książka spadła ? ?bach?, duży zegar bije ?bam-bam? a mały ?bim-bim?).
Czytamy teksty tworząc w miarę możliwości jak najwięcej wyrazów dźwiękonaśladowczych.
Uczymy rytmicznych wyliczanek ogólnie znanych ( ?Ważyła sroczka kaszkę? ) i zachęcamy dziecko do tworzenia własnych ( trening pamięci słuchowej i wyrabianie poczucia rytmu, nieodzowne przy nauce czytania, a jednocześnie pierwsze wprawki matematyczne).
Uczymy rozpoznawania kolorów lub utrwalamy poznane w przedszkolu poprzez kojarzenie kolorów z przedmiotami i zjawiskami ( wstęp do tworzenia pojęć -kolorowy jak tęcza?).
Sprawność ruchowa dziecka a rozwój mowy
Od pierwszych tygodni życia należy dbać o sprawność fizyczną dziecka. Dotyczy to zarówno aktywności ruchowej w pierwszych miesiącach życia dziecka, poprzez zachęcanie go do pełzania, raczkowania, turlania, jak i w kolejnych jego latach życia. Organizujemy dziecku zabawy z elementami skakania, stania na jednej nodze, chodzenia po linii wykonanej np. z szalika lub wstążki, do chodzenia po murku lub kamieniach czy jazdy na rowerku lub hulajnodze. Korzystamy z bezpiecznych placów zabaw, wyposażonych w sprzęt wykonany z drewna i innych naturalnych materiałów.
W okresie dzieciństwa zabawy ruchowe szczególnie w środowisku przyrodniczym, z udziałem rodziny i rówieśników powinny towarzyszyć dziecku w każdej porze roku. Usprawniają koordynację ruchową, orientację przestrzenną, co ma jednoznaczny związek z kształtowaniem mowy, z czytaniem i pisaniem oraz sukcesami matematycznymi.
Aby dziecko nie miało trudności w nauce pisania oraz ze stosowaniem zasad gramatyki i ortografii, należy pamiętać również o zabawach manipulacyjnych (np. klockami ) a także organizować zabawy z wykorzystaniem materiałów do lepienia, malowania palcami i pędzelkiem, rysowania, wydzierania, wycinania.
A zatem od początku kształtujemy u dziecka umiejętności wpływające na jego karierę szkolną i dobre samopoczucie. Na sprawnego i mogącego dokonywać swobodnych wyborów człowieka.
