Metoda Dobrego Startu - ogólna charakterystyka.

1.Geneza Metody Dobrego Startu:
Ogólna metoda opracowana została w latach 40- tych i 50- tych we Francji przez fizjoterapeutę Theę Bagnet, nosi nazwę Le Bornczyli "dobry odjazd, odlot, start". Nazwa miała wskazywać na możliwość zastosowania jej w przygotowaniu dzieci do nauki czytania i pisania.
Pierwszy kontakt M. Bogdanowicz z tą metodą miał miejsce w 1990 r. w Holandii- rozpoczęła ona wówczas pracę nad rozwijaniem własnej wersji metody. W ciągu kilkudziesięciu lat stałej i bezpośredniej pracy z dziećmi o prawidłowym i zaburzonym rozwoju psychoruchowym, we współpracy z muzykami, nauczycielami, rodzicami dzieci i studentami. M. Bogdanowicz opracowała Metodę Dobrego Startu (MDS) jako całość oraz jej modyfikację i szczegółowe aspekty ćwiczeń. Założeniem Metody Dobrego Startu jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, kinestetycznych(czucie ruchu),i motorycznych oraz współdziałanie między tymi funkcjami. Są to funkcje, które leżą u podstaw złożonej nauki czytania i pisania.
Celem metody jest jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów: słuchowego, wzrokowego, kinestetyczno- ruchowego, a także kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. W jej założeniu leży bowiem koordynowanie czynności słuchowo- wzrokowo- ruchowych harmonizowanie wszystkich funkcji psychomotorycznych. Ćwiczenia te prowadzą do usprawnienia uwagi, percepcji, pamięci, wyobraźni słuchowej i wzrokowej oraz motoryki i koordynacji wzrokowo- słuchowo- ruchowej, a więc integracji percepcyjno- motorycznej., co ułatwia naukę czytania i pisania wszystkim dzieciom.
MDS- to metoda wzrokowo- słuchowo- ruchowa, w której odgrywają rolę trzy elementy: słuchowy (piosenka), wzrokowy( wzory graficzne, litery) i motoryczny (wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych i liter, zharmonizowanych z rytmem piosenki, śpiewu).
Szeroko znane jest zastosowanie muzyki i śpiewu w rehabilitacji zaburzeń mowy- afazji, jąkania. Zastosowanie muzykoterapii w przypadku w przypadku zaburzeń nerwowych, a także w leczeniu innych chorób psychicznych jest przedmiotem wielu publikacji.
Muzyka odbierana biernie i usprawniona aktywnie:
rozwija sprawność aparatu mięśniowo- ruchowego,
kształci sferę intelektualną,
wpływa na poprawność wymowy,
kształci uczucia wyższe (estetyczne),
wpływa na uspołecznienie dzieci ze względu na zespołowy charakter zajęć rozwija twórczą, aktywną postawę dziecka wobec otoczenia.
Struktura zajęć prowadzonych MDS
Zajęcia prowadzone Metodą Dobrego Startu przebiegają według stałego schematu i są dostosowane do potrzeb dzieci, z którymi pracujemy.
Struktura zajęć jest następująca:
I. Zajęcia wprowadzające: ćwiczenia orientacyjno- porządkowe , nauka piosenki, zabawa "zagadki językowe".
II. Zajęcia właściwe: ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia ruchowo- słuchowe, ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe.
III. Zajęcia końcowe.
Zajęcia wprowadzające: ćwiczenia orientacyjno- porządkowe, nauka pisania oraz zabawa w "zagadki językowe". Ćwiczenia orientacyjno- porządkowe zaczynamy od ćwiczeń koncentracji uwagi w schemacie ciała i przestrzeni,. Mogą mieć one formę powitań i zabawy ruchowej. Dzieci uczą się rozróżniać i nazywać części ciała np. ramię, łokieć, brwi. Dzieci nieco starsze witają się prawym kolanem, lewym łokciem. Ćwiczenia stwarzają okazję do utrwalania orientacji w przestrzeni, odróżniania kierunków: prawo- lewo, góra- dół, nad obok. Następnie dzieci uczą się nowej piosenki, która będzie towarzyszyła dalszym zajęciom. W rozmowie z nauczycielem omawiana jest jej treść, wyjaśniane są trudne słowa. Daje to sposobność do rozwijania mowy dziecka. Kolejnym etapem jest zabawa w "zagadki językowe", nauczyciel wykorzystuje tekst piosenki do rozwijania kompetencjom językowych.
Część właściwa: podstawowa część zajęć to zajęcia właściwe. Zawierają one trzy rodzaje ćwiczeń: ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia ruchowo- słuchowe, ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe. Ćwiczenia ruchowe: jest to zabawa ruchowa nawiązują do treści piosenki, ma ona charakter usprawniający i relaksacyjny. W czasie ćwiczeń ruchowych zaczynamy od kształcenia ruchów całego ciała (motoryka duża), a następnie prowadzimy usprawnienia ruchów ręki(motoryka mała).
Ćwiczenia ruchowo- słuchowe: są bardziej złożone, bo mają charakter ruchowy i dźwiękowy(piosenka). W ćwiczenia te zaangażowane są dwa analizatory: kinestetyczno- ruchowy i słuchowy. Dzieci wystukują rytm śpiewanej piosenki na bębenku, na woreczkach z sypkim materiałem. Ćwiczenia te, to ruchy wykonywane jedną ręką- dominującą: pięścią, dłonią, palcami, a następnie ręką nie dominującą również: pięścią, dłonią, palcami, wreszcie łokciem, i całe ciało, w rytm śpiewanej piosenki. Ćwiczenia te są wykonywane początkowo w tym samym miejscu, a potem w różnych układach przestrzennych. Należy tutaj wspomnieć o metodzie Ruchu Rozwijającego, w którym rytm jest uznany jako podstawa zarówno tego co się dzieje wokół jak i w nas samych. Wystukiwanie rytmu ma początkowo kierunki od lewej do prawej do lewej, a w następnych ćwiczeniach od prawej do lewej , aż wreszcie tam i z powrotem (LPL). Ruch mogą przyjmować rożne formy: uderzenia, głaskania, wałeczka, naciskania. Wałeczki mogą być podrzucane, przekładane z ręki do ręki itd. Używamy tu takich pomocy jak: sznurki, gumy, wstążki, szarfy, chusteczki, balony i instrumenty muzyczne i przedmioty, które mogą te instrumenty zastąpić, np. plastikowe butelki., kubki lub zakrętki do słoików. Dzieci najpierw wykonują ćwiczenia wg wzoru kreślonego przez nauczyciela, a następnie proponują własne formy ćwiczeń.
Ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe: to nauka wykonywania wzorów (figur geometrycznych lub liter) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki. Kolejne etapy ćwiczeń są następujące:
I.Demonstracja wzoru (litery) i sposobu wykonywania ćwiczenia.
II.Uczenia się polisensorycznego.
III.Reprodukowanie wzorów.
Ćwiczenia rozpoczynamy od demonstracji i omówienia wzoru, litery: Jak wygląda? Do czego jest podobna? Następnie dziecko uczy się wielozmysłowo (przez dotyk, ruch, słuch), najlepiej gdy wzór po którym dziecko wodzi palcem, jest wykonany z materiałów o różnej fakturze i barwie. Dalszy ciąg ćwiczeń to reprodukowanie wzoru- litery: całą ręką, w powietrzu, najpierw w obecności wzoru, potem z pamięci, palcem, na stole podłodze, na tackach z kaszą, kredą, węglem rysunkowym, kredą świecową, mazakiem, pędzlem, długopisem. Podczas tego etapu ćwiczeń dzieci uczą się jak śpiewać piosenkę jednocześnie rysując wzory, np. śpiewając piosenkę o deszczyku rysują kreseczki ( krople deszczu). W programie "Od piosenki do literki", proponowane jest pisanie liter z jednoczesnym śpiewem piosenek specjalnie do nich skomponowanych. Przestrzeganie kolejności ich kierunków, ruchów rąk w przestrzenie umożliwia dziecku przyswajanie prawidłowych nawyków ruchowych: właściwe uchwycenie narzędzia, rysowanie linii pionowych z góry na dół, lini poziomych od lewej do prawej, okręgów- przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Ruch powinien być zgodny z rytmem, odpowiednim fragmentem tekstu śpiewanej piosenki i odtwarzanym elementem wzoru- liter. Nie wszystkie techniki trzeba stosować na jednym zajęciu. Należy wprowadzić je na zmianę, podczas kolejnych spotkań. Po wykonaniu zadania omawiamy z dziećmi ich prace: czy są wykonane poprawnie i jakie błędy się w nich pojawiły( omówienie błędów). Kształci to uważną obserwację, spostrzegawczość oraz nawyk samokontroli.
Zajęcia końcowe: na zakończenie stosujemy zajęcia wyciszające. Przeprowadzamy krótkie ćwiczenia relaksacyjne, w pozycji leżącej proponujemy partnerowi masaż, ćwiczenia logopedyczne: oddechowe i usprawniające artykulatory.
Organizacja zajęć.
Zajęcia Metodą Dobrego Startu zazwyczaj prowadzi się z całą grupą dzieci. Grupa ta może mieć różną wielkość. Może obejmować: całą klasę , grupę 6- 8 dzieci o dysharmonijnym rozwoju, 6- 8 dzieci z upośledzeniem umysłowym, grupę 3- 4 dzieci pracujących w parach z dorosłymi osobami , w przypadku dzieci autystycznych.
Pomoce do zajęć
1.Do zajęć wprowadzających: konkretne przedmioty związane z treścią piosenki, obrazek ilustrujący treść.
2.Do ćwiczeń ruchowo- słuchowych: woreczki, wałeczki, sznurki, gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, instrumenty muzyczne lub przedmioty które mogą je zastąpić: plastikowe butelki.
3.Do ćwiczeń ruchowo- słuchowo- wzrokowych: wzór lub litera napisana grubym mazakiem, taca z materiałem sypkim, arkusz papieru pakowego, karty ćwiczeń, blok, mazaki, kredki itp.
Modyfikacja Metody Dobrego Startu
W ciągu 30 lat pracy nad rozwojem MDS powstały trzy podstawowe jej formy:
I."Piosenki i rysunki", mamy w nich do czynienia z bardzo prostymi wzorami (zaczynając od kropek i kresek) oraz bardzo łatwymi piosenkami. Na jednym wzorze u dzieci młodszych można pracować cały miesiąc. Wskazane jest, by do tego samego wzoru zmieniać co tydzień piosenkę np. uczymy dzieci rysować koło, śpiewając piosenkę o piłce, kuli śniegowej, o jabłuszku, bańce mydlanej.
II."Piosenki i znaki", złożone są we wzory, ćwiczenia grafomotoryczne i piosenki dla dzieci w wieku przedszkolnym celem przygotowania ich do podjęcia nauki czytania i pisania.
III."Piosenki i litery", dla uczniów rozpoczynających naukę czytania i pisania w klasie "0", w celu polisensorycznego uczenia się liter.
Modyfikacje MDS nawzajem się uzupełniają, początkowo na materiale nieliterowym, a następnie na materiale obejmującym litery drukowane i pisane. W klasie "0", zaczynając prace nad alfabetem, można pomóc dzieciom w pracy nad opanowaniem tych liter.

Bibliografia: M. Bogdanowicz- "Metoda Dobrego Startu". M. Bogdanowicz- "Alfabet piosenek". Opracowała naucz. A. Pabian

Scenariusz zajęcia prowadzonego w grupie dzieci sześcioletnich
Temat: Zapoznanie dzieci z literą "z", na bazie elementów Metody Dobrego Startu
Cele ogólne:
doskonalenie słuchu fonematycznego usprawnienie analizatora słuchowo- wzrokowego zapoznanie z literą z, Z wdrożenie do uważnego słuchania
Cele operacyjne:
wie, do czego służy zegar potrafi posługiwać się tym urządzeniem umie dzielić wyraz na głoski i sylaby potrafi wystukać rytm piosenki zna literę z, Z
Metody:
problemowa aktywizujące profilaktyczne
Formy pracy:
indywidualna zbiorowa
Środki dydaktyczne
ilustracje przedstawiające zegary: wahadłowy, kwarcowy, budzik, mechaniczny napisy bibuła, druciki, tacka z kaszą, woreczki.
Przebieg:
Powitanie
1.Dzieci zgromadzone w kole, siad skrzyżny. Nauczyciel stoi na środku koła i wita się z każdym dzieckiem słowami na melodię "Panie Janie" Witaj Tomku, witaj Tomku? Jak się masz?. Jak się masz? Wszyscy cię witamy Wszyscy cię kochamy Bądź wśród nas.
2.Dzieci dobierają się parami, stają naprzeciw siebie przyjmując zgodnie z poleceniem prawidłową postawę: plecy wyprostowane, wciągnięty brzuch, złączone kolana, rozchylone lekko stopy, głowa w górę, ręce wzdłuż tułowia; dzieci w parach kontrolują się nawzajem, sprawdzają czy kolega poprawnie stoi witają się podając prawe dłonie, lewe kolana, nosek, odwracają się do siebie tyłem witając innych kolegów: skrzyżowane ręce na klatce piersiowej, lekki ukłon, wykonywanie poleceń nauczyciela: stań prosto, popatrz w lewo, powiedz co widzisz? Zamknij oczy wskaż prawą stronę, wykonaj obrót w prawo wokół własnej osi.
3. Rozwiązanie zagadki "Opowiadają choć ust nie mają Wszystkie wyrazy się z nich składają" (litery) "W jakiej rodzinie, proszę mi powiedzieć -z- stoi na końcu, -a- stoi na przedzie (alfabetu)" Jaka litera więc otwiera alfabet, a jaka zamyka?
4. Odsłonięcie przypiętego alfabetu, wyrywkowe utrwalenie znajomości liter, wypowiadanie się na temat ich kształtu, podobieństw i różnic.
5. Słuchanie piosenki o literze "z", pt. "Zegar" zabawa ruchowo- naśladowcza do słów piosenki pogadanka "Do czego służy zegar?" zabawy słowami: wymyślanie słów na podaną głoskę (w nagłosie, śródgłosie, wygłosie); zabawa "Łańcuch wyrazów" - podział wyrazów na sylaby; zabawa "Dołóż sylabę" - za...(mek), ze...(gar).
6. Zabawa: podziel zdanie- na wyrazy, sylaby, głoski (zabawa w kołach) Mamy nowy zegar ( zdanie dzielimy na wyrazy, sylaby, głoski); zabawa "Trzy koła orkiestry".
7. Oglądanie ilustracji przedstawiających różne rodzaje zegarów : wahadłowy, kwarcowy, budzik mechaniczny pokaz budowy zegara przesuwanie wskazówek , dmuchanie zabawa do słów piosenki Zegar"( wykorzystanie instrumentów perkusyjnych)
8. Zabawa z woreczkami (dzieci w kole) śpiew piosenki rytmizowanie tekstu na woreczkach palcami, podczas refrenu przekazywanie woreczka w kole z ręki do rękami.
9. Demonstrowanie wzoru litery "z ,Z", pokaz sposobu pisania wodzenie palcem po wzorze kreślenie na plecach kolegi zabawa ze wstążką: dzieci śpiewają piosenkę i rysują wstążką literę -z- w powietrzu wodzenie palcem na tacy z kaszą pisanie liter na papierze pakowym w stojącej pozycji
10. Zabawa "Alfabet liter" ćwiczenia uspokajające "Śpiące literki".
11. Utrwalenie liter- praca w kartach pracy.